Rafael Santi - Madonna z szczygłem

Obraz powstał w pierwszych latach działalności artystycznej Rafaela. Został namalowany we Florencji jako prezent ślubny dla przyjaciela artysty, Lorenza Nasima. 12 listopada 1547 roku dzieło uległo uszkodzeniu podczas zawalenia się domu Lorenza. Jego syn Giovambattista zlecił sklejenie siedemnastu fragmentów obrazu i jako jedyne dzieło Rafaela z okresu florenckiego opisał w biografii mistrza. Podczas rekonstrukcji pod warstwą farby odnaleziono ślady techniki przepróchy używanej do przenoszenia na deskę rysunku przygotowawczego. Na podłożu pozostał zarys konturów, dzięki ciemnemu pigmentowi nanoszonemu przez otworki w kartonie. W XVII wieku obraz trafił do zbiorów kardynała Giovana Carla Medyceusza, stając się najdroższym dziełem w jego kolekcji. W 1704 roku został wystawiony w Trybunie florenckiej Galerii. W latach 1998-2008 obraz został poddany procesom konserwatorskim. Obecnie znajduje się w galerii Uffizi.

Obraz przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem Jezus i św. Janem Chrzcicielem. Układ postaci i ich gesty mają symboliczne znaczenie, zwiastujące przyszłe wydarzenia. Maria siedzi ma kamieniu i czule spogląda na św. Jana, obejmując go prawą ręką, w lewej trzyma otwarta księgę Sedes Sapientiae, będącą symbolem objawienia dokonanego za sprawą Jana Chrzciciela rozpoznającego Mesjasza w postaci Jezusa. Mały Jezus stoi pomiędzy nogami matki, spogląda na szczygła trzymanego przez Jana i głaszcze go. Szczygieł, według świętego Izydora z Sewilli, symbolizuje mękę Chrystusa, otwartą księga – symbolizuje Objawienie. U boku Jana wisi miseczka nawiązująca do chrztu Chrystusa. Postacie zostały przedstawione na tle krajobrazu, przy czym pejzaż po lewej stronie został namalowany bezpośrednio, bez rysunku wstępnego.

Rafael przy malowaniu dzieła zastosował kompozycję z ostrosłupowym układem, wykorzystaną wcześniej przez Leonarda da Vinci m.in. w Madonnie wśród skał, natomiast pozy postaci zostały wzorowane na rzeźbie Michała Anioła Madonna z Brugii znajdującej się w Brugii w Onze-Lieve-Vrouwekerk. Na obrazie, tak jak i na rzeźbie, mały Jezus stoi między kolanami Madonny i jego stopa oparta jest na stopie matki.