Leonardo da Vinci - Człowiek witruwiański

Człowiek witruwiański (wł. Le proporzioni del corpo umano secondo Vitruvio) – rysunek autorstwa Leonarda da Vinci upowszechniony przez niego około roku 1490. Rysunek, stworzony ołówkiem i atramentem na papierze, przedstawia figurę nagiego mężczyzny w dwóch nałożonych na siebie pozycjach, wpisaną w okrąg i kwadrat (łac. Homo Quadratus — człowiek kwadratowy). Rysunkowi towarzyszy tekst sporządzony tzw. pismem lustrzanym.

Z tekstu wynika, że rysunek stanowi ilustrację do fragmentu Księgi III traktatu O architekturze ksiąg dziesięcioro Witruwiusza, poświęconego proporcjom ludzkiego ciała. Witruwiusz charakteryzuje ludzką sylwetkę jako będącą głównym źródłem proporcji klasycznego porządku architektonicznego. W tym przypadku zwrócono uwagę na fakt, że wysokość dorosłego człowieka równa się w przybliżeniu szerokości jego rozstawionych ramion.

Według Witruwiusza wysokość człowieka to 10 modułów, gdzie moduł to wysokość głowy mierzona od brody do nasady włosów. Otwarta dłoń również ma długość jednego modułu. Głowa człowieka ma wielkość 1/8-1/6 od wysokości piersi do góry, do miejsca, w którym zaczynają się włosy. Od włosów do podbródka dzieli się na trzy części: w górnej czoło, w drugiej nos, w trzeciej usta z podbródkiem. Długość mierzona od nadgarstka do łokcia jest długością stopy człowieka. Stopa to 1/7 człowieka, łokieć – 1/4, pierś – 1/4, szerokość rozstawionych ramion równa wzrostowi człowieka.

Rysunkowi towarzyszą dwa teksty. Pierwszy akapit części znajdującej się powyżej nawiązuje bezpośrednio do Witruwiusza:

„Witruwiusz, architekt, umieścił w swoim dziele o architekturze przekaz, że wymiary człowieka w naturze są skomponowane tak, że

• piędź (dłoń) jest równa czterem palcom
• stopa jest równa czterem dłoniom
• łokieć (kubit) jest równy sześciu dłoniom
• cztery łokcie dają człowieka
• krok jest równy czterem łokciom
• człowiek jest równy 24 dłoniom

i te wymiary są w jego budowlach.”

Rysunek jest przykładem charakterystycznego dla renesansu zainteresowania człowiekiem oraz autorami starożytnymi (humanizm renesansowy).